Witamina K

Synonimy: filochinon, menachinon, witamina przeciwkrwotocza.

JAK ODKRYTO WITAMINĘ K

W roku 1929 Dam zauważył podskórne i śródskórne wybroczyny krwawe u kurcząt na sztucznej diecie. W pięć lat później badacz ten wraz z Schouheyderem doszedł do wniosku, że wywołane objawy u kurcząt są chorobą na skutek niedoboru czynnika nazwanego witaminą K potrzebnego do utrzymania normalnego poziomu protrombiny. W 1939 roku Dam, Karr i współpracownicy wyodrębnili czystą witaminę K z liści Lucerny (wit. K1). Wkrótce później Almgnist, Doisy, Friese dokonali syntezy witaminy K. Następnie udało się wykazać, że pewne drobnoustroje mogą syntetyzować czynnik przeciwkrwotoczny (wit. K2).

WŁAŚCIWOŚCI WITAMINY K

Witamina K1 jest jasnożółtą, oleistą cieczą o temperaturze topnienia 20°C. W niższej temperaturze tworzy kryształy. Rozpuszcza się w tłuszczach i rozpuszczalnikach tłuszczowych. Jest odporna na działanie temperatury, ale bardzo wrażliwa na działanie zasad i światła, zwł. promieni ultrafioletowych. Występuje głównie w produktach spożywczych pochodzenia roślinnego. W praktyce stosuje się często utlenioną pochodną witaminy K1, która nie jest wrażliwa na światło.

Witamina K2 jest jasnożółtą, krystaliczną substancją o temperaturze topnienia 54°C. Jej właściwości fizyczne są podobne do tych, które posiada witamina K1. Znajduje się głównie w drobnoustrojach. Witaminy K1 i K2 nie są toksyczne nawet w dużych dawkach. Drobne molekuły witaminy K stymulują w komórkach wątroby produkcję aktywatora krzepnięcia protrombiny, co zapewnia sprawne krzepnięcie krwi z uszkodzonych tkanek.

GDZIE WYSTĘPUJE WITAMINA K

Dieta bogata w warzywa (np. sałatę) , jaja, mleko zawsze pokrywa zapotrzebowanie na witaminę K. Należy podkreślić, że zjełczałe tłuszcze, nadużywanie leków (środki przeciwbólowe, salicylany lub antybiotyki), zanieczyszczone powietrze oraz środki konserwujące w puszkach i gotowych produktach spożywczych niszczą witaminę K, utrudniają jej wchłanianie lub prowadzą do przedwczesnego jej wydalania z organizmu.

Szczególnie bogate w witaminę K są

Artykuły spożywcze (100 g)	Zawartość (µg)
Jarmuż	500
Szpinak	350
Brukselka	230
Brokuły	210
Sałata	200
Rzeżucha	200
Kalafior	80
Fasola zielona	45
Ogórki, cukinia	30
Pomidory	10

FUNKCJE WITAMINY K W ORGANIZMIE

• niezbędna do wytwarzania czynnika przeciwkrwotoczego w wątrobie (przede wszystkim protrombiny)
• uczestniczy w formowaniu tkanki kostnej
• wpływa na przemiany metaboliczne kwasów nukleinowych
• może uczestniczyć w karboksylacji białek (współdziała w syntezie osteokalacyny)
• posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze
• działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo

SKUTKI NIEDOBORU I NADMIARU WITAMINY K

Niedobory witaminy K mogą powodować:

• Obniżony poziom protrombiny we krwi – dotyczy to zwłaszcza ludzi starszych, u których występują zaburzenia w obrębie przewodu pokarmowego (zaburzenia wydzielania żółci, wchłaniania w jelicie cienkim)
• Wydłużony czas krzepnięcia krwi (krwotoki z nosa, układu pokarmowego i moczowego)
• Skaza krwotoczna noworodków – głównie krwotoki z przewodu pokarmowego

Nadmiar witaminy K:

• nadmierne dawki mogą wpłynąć niekorzystnie na pracę wątroby.
• podawana w formie zastrzyku domięśniowego może wywołać odczyny alergiczne oraz powodować skoki ciśnienia tętniczego.

DZIENNE ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINĘ K

• u dzieci wynosi 1 mg
• u dorosłych 4 mg

Ciekawostki o witaminie K

• Jogurt i kefir to idealne potrawy między posiłkami, pobudzające wytwarzanie witaminy K.
• Zjełczałe tłuszcze, nadużywanie leków (salicylanów lub antybiotyków) oraz środki konserwujące w puszkach i gotowych produktach spożywczych niszczą witaminę K, utrudniają jej wchłanianie lub prowadzą do przedwczesnego jej wydalania z organizmu.

opracowanie: mgr inż. Krystyna Beata Radziwon, fot. Mannasource